Embedded Files
Dijital Müzik #1:
Spotify, YouTube Music, Deezer veya internetten indirdiğiniz müzikler, günümüzde müzik dinlemek için en büyük kaynaklarımız. Cebinizdeki telefon ise muhtemelen en çok müzik dinlediğiniz araç. Peki cep telefonunuz yıllar önce sadece müzik çalmak için üretilen Sony Walkman, Discman, MD Walkman ve başka markaların ürettiği onlarca taşınabilir müzik çalar kadar iyi müzik çalabilir mi?
Kısa cevap: Evet, günümüzdeki birçok amiral gemisi telefon modelleri geçmişin taşınabilir müzik çalarları kadar iyi müzik çalabilir ve hatta üstüne çıkabilir.
Kısa cevabı genişletecek olursak, kaliteli bir müzik deneyimine ulaşmak tahmin ettiğimiz kadar kolay değil. Artık dijital çağdayız ve dijital müzikte kalite bambaşka bir mevzu. Eskiden kaliteli müziğe ulaşmak için iyi bir pikap, iyi bir amfi ve iyi hoparlörlere ihtiyacınız vardı. Plağınızı koyup oynatmaya başlattığınızda kaliteli müzikle baş başa kalıyordunuz. Artık durum böyle değil.
Dijital olarak kaliteli müziğe ulaşmak artık sadece yüksek kaliteli cihazlara ve yüksek kaliteli hoparlörlere bağlı değil. Denklemde çok daha büyük bir etkiye sahip olan bir oyuncu var: müziğin kendisi.
Farkı anlamanız için önce sesin nasıl dijitale aktarıldığından birkaç cümle bahsetmem gerekiyor. Ses sinyalleri ADC yani Analogdan Dijitale Çevirici entegreler sayesinde 0 ve 1’lerle şifreleniyor. Bu işlem sırasında kaliteyi değiştiren en önemli faktörlerden biri ise örnekleme oranı (sample rate). Örneğin ses CD’leri 44.1kHz oranında örneklenmiştir. Yani 1 saniyelik ses dalgası üzerinden 44.100 adet örnek alınıp dijital olarak kodlanmıştır. Bu size çok iyi bir değer gibi gelebilir ancak bu değer diğer formatlarda 192kHz’e kadar çıkabilmektedir. Bir diğer faktör ise Bit rate (depth) yani bit derinliği, yine ses CD’lerini örnek alacak olursak ses CD’leri 16-bit bit derinliğinde kodlanmıştır. Bu değer arttıkça müziğin çözünürlüğü artmaktadır ancak bu değeri örnekleme oranından bağımsız düşünmek imkansızdır. Bit ve örnekleme oranı ile ilgili daha fazla bilgi için Technopat'ın hazırlıdığı bu videoyu izleyebilirsiniz.
Bizi çok yüksek örnekleme ve bit oranlarından alı koyan en büyük faktör ise bu değerleri arttırdıkça boyutun da dramatik olarak artmasıdır. Bu dosyaların ikisi de aynı şarkıyı içeriyor MJ’dan Billie Jean, her ikisi de 4 dakika 53 saniye. Aralarından yüksek bit ve örnekleme oranlarına sahip olan 184 mebibyte, yaklaşık olarak CD kalitesine sahip olan ise 11 mebibyte yer kaplıyor.
Boyutu azaltmanın en etkili yolu ise veriyi sıkıştırmak. Yukarıdaki iki dosya da sıkıştırılmış müzik dosyaları ama aralarında çok önemli bir fark var. MP3 formatına sahip olan dosya kayıplı bir şekilde sıkıştırılmış yani boyuttan tasarruf etmek için bazı sesler kaybolmuş, kaybolan sesler genellikle hissedilmez ancak bu sesleri duyabilen insanlar da vardır, her insanın duyma yetisi birbirinden farklıdır. FLAC formatına sahip dosya ise kayıpsız bir şekilde sıkıştırılmış. Yani boyut azaltma esnasında ses herhangi bir kayba uğramamış.
Sesi saklamak için birçok dosya formatına sahibiz: AAC, AIFF, ALAC, ATRAC, DSD, FLAC, PCM, MP3, M4A, WAV, WMA ve sayamadığım onlarcası.
Özellikle en yaygın gördüğüm üç tanesine ve bahsetmemin iyi olacağı DSD formatına dikkat çekmek istiyorum. MP3 ve M4A maksimum olarak 320kbps veri akışına, 16-bit bit derinliğine ve MP3 için maksimum 48kHz, M4A için ise maksimum 96kHz örnekleme oranına sahiptir. Her ikisi de kayıplı sıkıştırılmış ses formatlarıdır.
FLAC ise kayıpsız sıkıştırılmış bir ses formatıdır. FLAC’ta sınırlar yoktur ve 24-bit 192kHz’lik ses dosyalarına bile yaygın bir şekilde ulaşabilirsiniz.
DSD’ye gelirsek… DSD, Sony ve Philips tarafından ilk olarak Super Audio CD’lerde kullanılmak üzere tasarlanmıştır. CD’nin aksine 1-bit bit derinliğine sahiptir. DSD128, DSD256 ve DSD512 olmak üzere 3 adet alt formatı vardır. DSD512’nin örnekleme oranı ses CD’si formatının tam 512 katı olan 22.5792 MHz değeridir. DSD512 formatıyla kodlanan 5 dakikalık bir müzik 2 gigabyte’lık yer kaplayabilir.
Özetleyecek olursak dinleyeceğiniz taşınabilir cihaz yani cep telefonunuz ses konusunda ne kadar iddialı olursa olsun bu kaliteyi kulaklarınıza yansıtması ilk olarak oynatacağınız müzik dosyasıyla başlıyor. Yüksek kaliteli müzik serüveninize ilk adım olarak MP3’lerinizden kurtulup müziklerinizi FLAC olarak temin edebilirsiniz, DSD’ler çok daha üstün olsa da hem elde etmesi zor hem de çok yer kaplayan bir format, yine de DSD'yi denemek istiyorsanız PC-Audiophile.com'da yer alan bu makale size çok yardımcı olacaktır. Spotify, YouTube Music, Deezer gibi streaming servisleri ise makaleyi yazdığım tarih itibariyle yayınladıkları müziklerde MP3 sınırı olan saniyede 320 kilobayt’lık veri akışını aşamıyor. Yine bir streaming servisi olan Tidal ise hem MP3 kalitesinin üstünde yüksek kalitede müzikler dinlemek hem de müzikleri tek tek satın almak veya indirmek istemeyenler için harika bir çözüm. Tidal geniş kütüphanesindeki çoğu müzik için FLAC kalitesini sunuyor.
Şunu da hatırlatmak isterim ki kaliteli sese giden yolda kaliteli müzik dosyaları olmazsa olmaz ama sadece bir başlangıç. Telefonunuzdan gerçek bir Hi-Fi deneyimi istiyorsanız iyi bir kulaklığa sahip olmanız çok kritiktir, telefonunuza harici bir DAC yani Dijital Analog Çevirici alarak çitayı çok daha yükseltebilirsiniz ancak bu aynı zamanda taşınabilir müzik zevkiniz için binlerce lirayı gözden çıkarmanız anlamına geliyor.
Google Sites
Report abuse